Mileševa je manastir sa crkvom Vaznesenja i nalazi se nedaleko od Prijepolja, R. Srbija.
Mileševa je zaduzbina Vladislava, sina kralja Stefana Prvovencanog oko 1225.g. Pripada tipu raških crkava. To je jednobrodni hram sa polukružnom apsidom, dva traveja i pripratom.
Nad istočnom travejom nalazi se polukružna kupola, postavljena na kockasto postolje, koje nema širinu broda. Dve pravougaone pevnice postavljene su uz bočne strane potkupolnog prostora, a proskomidija i djakonikon na apsidu.
Oko 1236. Vladislav, kao kralj zida spoljašnju pripratu sa bočnim paraklisima sv. Djordja i Sv. Dimitrija i u nju prenosi telo Sv. Save, koji je preminuo u Trnovu. Izgled crkve znatno je izmenjen 1863. prilikom restauracije. Tada je osnova nadvišena, a dobila je i kupolu.
Zid sa starim živopisom izmedju naosa i priprate je stradao, a uništena su dva portala sa skulpturom raško- romaničkog stila, i prerađeni su bočni paraklisi. Najstarije freske, iz naosa i priprate, nastale su , sudeći po portretu kralja
Stefana Prvovencanog, koji je predstavljen kao živ, najkasnije do 1228.g. Program predstavlja uglavnom zemaljski život Hristov: Velike praznike, neka Stradanja i scene posle Vaskrsenja u gornjim zonama, dok su donje posvećene velikom broju arhijereja [u oltaru ], apostola, ratnika i mučenika [u naosu ], monaha [u pripratu ].
Posebna vrednost u Mileševi su portreti : na južnom zidu nalazi se ktitorska kompozicija u kojoj Hristu na prestolu Bogorodica privodi Vladislava sa modelom hrama. Nemanjići su naslikani na severnom i istočnom zidu priprate - sv. Simeon, sv. Sava, Stefan Prvovencani, Radoslav i Vladislav čine povorku, dok je na južnom zidu priprate, pored sv. Konstantina i Jelene, predstavljen i vizantijski car Jovan Vatac.
Freske u Mileševi izvedene su na zlatnoj [ naos, oltar ], i plavoj [ priprata, stupci oltara ] pozadini, ali tako da imitiraju mozaičku tehniku.
Medju nekolicinom slikara posebnim rukopisima izdvajaju se dvojica. Jedan teži poetizaciji likova blagog i pitomog izraza i hrišćanskom shvatanju klasicističke lepote, slično solunskim mozaicima lV i Vll veka.[
Mironosice na grobu Hristovom, poznatije kao
Beli anđeo, Ktitorski portret, Blagovesti i td.]
Drugi majstor, koji radi u višim zonama potkupolnog prostora [Skidanje s krsta, Misija apostola ] donosi figure sa mnogo dramatičnosti i ekspresije. Stilizovane forme i upotreba linije su mu glavna izražajna sredstva. Najstarije freske u Mileševi spadaju u najbolja ostvarenja srpske, pa i evropske umetnosti Xlll veka. Oko 1236.g. po želji kralja Vladislava jedna skupina mnogo slabijih majstora izvela je ilustraciju Strašnog suda u spoljašnjoj priprati, izrazito eshatolosku temu, posto je taj prostor namenjen za večno pokojiste sv. Save.
Treći sloj živopisa u Mileševi, od koga je ostalo samo nekoliko scena i fragmenata, urađen je u drugoj polovini XVl veka, u vreme poznate obnove Pećke patrijaršije pod Makarijem Sokolovićem. Tada u manastiru Mileševa deluje i štamparija [ 1544.g. štampan je Psaltir, 1546.g. Molitvenik, 1557.g.Psaltir sa sinaksarom ].
Kao istorijsko i kulturno središte Mileševa je mnogo značila. Tu je 1377.g. krunisan bosanski kralj Tvrtko za kralja Srbije, 1595.g.Turci odnose mošti sv. Save i spaljuju ih u Beogradu, a arhitektura Mileševske crkve bitno utiče na stvaranje niza hramova u tursko doba.
