Pisali smo dosta o palatama orijenta. Posle putopisa o Topkapi i Dolmabahče palati u Istanbulu, vodimo vas na jedno totalno drugačije mesto. Mesto za koje retko ko zna, a još ređe ko ga i poseti. U daljem tekstu, više o tome Sonja Todorović.
Harem, Šeherezada, „Hiljadu i jedna noć“, bajkovitost, orijent, raskoš, tajne prostorije, zabave i svečanosti – reč palata asocira na to. Palata Isak Paše, smeštena na istoku Turske, blizu Dogubajazita, jedna je od retkih primera nekadašnjih turskih palata, pa nosi sa sobom ove asocijacije već stotinama godina. I danas, vrlo interesantna posetiocima, nalazi se u poslednjem turskom gradu pre iranske granice i nudi dašak nekadašnje magije.
Ko je Isak Paša?
Zanimljivo je da palatu zapravo nije gradio jedan Paša nego više njih, i to godinama, porodično, generacijski. Izgradnja palate trajala je od 1685. pa sve do 1784. godine. Tokom skoro stotinu godina Paše su se smenjivale, pa na je na pitanje ko je Isak Paša odgovor da jednog Paše nema. To je još jedna stvar koja ovoj palati daje misterioznost.
Gradnju palate je počeo Čolak Abdi Paša, nastavio je njegov sin Isak Paša, a završio je unuk Mehmed Paša. Harem, kao i veliki deo palate, je izgrađen u vreme Isak Paše, pa možda baš otuda potiče i naziv palate. Njegovo ime se i nalazi na natpisu na palati.
Legenda kaže da je Isak Paša bio odgovoran za finansije Sultana, ali da je optužen za proneveru novca, pa ga je Sultan kaznio poslavši ga na istok Turske, 2000 kilometara od Istanbula (nekadašnjeg Carigrada), gde je i podignuta ova palata. Bitno je i ne pomešati ovog Isak Pašu za Isak Pašu koji je u XV veku bio turski veliki vezir i koji se pojavljuje u popularnoj igrici „Assassin`s Creed“.
Arhitektura palate
Neobična arhitektura je spoj 500 godina starih stilova Otomana, ali i Persijanaca, Seldžuka, Jermena i Gruzijaca, a ima i elemenata gotike i baroka.
Sastoji se od 366 primarnih i sekundarnih prostorija na dva sprata, muškog i ženskog dela palate, odnosno harema, džamije sa minaretom, turskog kupatila, biblioteke, sale za svečanosti i zabave, kuhinje, pekare, mauzoleja, ali i tamnice i, verovali ili ne, centralnog grejnog sistema koji je bio zadužen za grejanje svih prostorija ove ogromne palate.
To svakako nije bio mali posao, jer se palata prostire na 7600 m².
Osnovni plan izgradnje prati princip po kom je izgrađena i Topkapi palata koja se nalazi u Istanbulu. Ta palata je najveća u Turskoj, a odmah nakon nje je upravo palata Isak Paše. Ono što karakteriše obe palate jeste da one, zbog mnogobrojnih prostorija od kojih su sastavljene, više liče na veliki kompleks nego jednu jedinstvenu građevinu.
Palatu krase geometrijski ukrasi, arapski simboli koji su korišćeni do vremena Ataturka i rečenice iz „Kurana“. Prostorije su dosta očuvane, na zidovima se nalaze uklesane i izvajane figure biljaka i životinja, a akustičnost džamije je gotovo neverovatna.
Sa padom Osmanskog carstva opala je i pažnja koja se posvećivala očuvanju palate. Prostorije palate su danas prazne, a one kojima je uništen krov zasvođene su staklenim krovom koji omogućava da posetioci palatu vide i kišnim danima, ali ujedno i malo kvari nekadašnju estetiku ove orijentalne palate.
Palata nekad
Prvo dvorište koje se nalazilo nakon ulaza u palatu, bilo je rezervisano za trgovce i goste. U drugo dvorište smeli su da uđu samo članovi porodice stanara palate i specijalni gosti. To dvorište je bilo posebno čuvano jer su se odatle račvali ulazi u razne prostorije, uključujući i ulaz u harem.
Vrhunac prostorija je svakako bila prostorija za ručavanje sa divnim reljefnim radovima na zidovima, kaligrafskom umetnošću, ornamentima i raznobojnim ukrasnim kamenjem. Po palati se nalaze i kamini uklesani u zid, kao i mnogobrojne terase. Ono što je definitvno ostalo isto nekad i sad jeste veličanstveni i dramatični pogled koji se iz palate prostire na okolinu, na planine koje palatu okružuju i na grad Dogubajazit koji je udaljen 6 kilometara, jer je palata smeštena na samom vrhu brda.
Palata sad
Danas je palata Isak Paše zanimljivo i egzotično turističko mesto do koga se stiže lako iz Dogubajazita lokalnim mini busom, što košta samo 2 turske lire, ili taksijem. Ipak, penjanje do palate nije baš lako, jer je palata smeštena na vrhu brda.
Palata je tokom godina pretrpela razna oštećenja, posebno u periodu krajem XIX i početkom XX veka, kada je korišćena kao vojna baza. Restauracija palate je urađena 1956. godine, a mnogo autentičnog i originalnog je uspelo da se sačuva tokom procesa, što se i može primetiti prilikom posete. Magičnost i misterioznost palate Isak Paše nikad se nije izgubila.
Uključi se kroz komentar